Het gebeurt niet vaak, maar als het dan gebeurt, is er ècht wat aan de hand. Wethouder Verweij is met een ingezonden brief in het geweer gekomen tegen de voorgenomen maatregelen van staatsecretaris Bussemaker op het gebied van de ondersteunende begeleiding, die nu nog wordt gefinancierd via de AWBZ. Onderstaand de brief die Verweij heeft gestuurd naar dagblad Trouw. In de krant van donderdag 30 oktober zal aan deze brief aandacht besteed worden.


Staatssecretaris Bussemaker moet pas op de plaats maken

Wat is er aan de hand?
De overheid maakt het via de AWBZ mogelijk dat mensen in kwetsbare omstandigheden de zorg krijgen die ze nodig hebben. In 2008 zal daarmee waarschijnlijk 21 miljard euro gemoeid zijn. De staatssecretaris heeft namens het kabinet bij brief van 16 september 2008 aan de Tweede Kamer laten weten hoe zij de kosten van de AWBZ beheersbaar wil maken. Zij stelt een aantal maatregelen voor die er toe zullen leiden dat een groep van 70.000 mensen hun zorg en begeleiding gaan verliezen. Een aantal al in de loop van 2009. Met ingang van 2010 moeten de maatregelen volledig gerealiseerd zijn. Dat moet een besparing opleveren van 0,8 miljard euro. Desondanks zullen de kosten van de AWBZ in 2012 zijn opgelopen tot 23 miljard, o.a. vanwege demografische ontwikkelingen.

Ondersteunende begeleiding
De staatssecretaris wil dat de ondersteunende begeleiding zich alleen nog gaat richten op het bevorderen van zelfredzaamheid (en niet meer op participatie), zoals de AWBZ ooit ook bedoeld was. En nog slechts de mensen met zogenoemde matige/zware beperkingen komen in aanmerking voor ondersteunende begeleiding. Daarbij zal deze groep in veel gevallen het met aanzienlijk minder uren per week moeten gaan redden.

De maatregelen van het kabinet hebben expliciet niet tot doel om de mensen die geen begeleiding meer via de AWBZ krijgen dit te bieden via bijvoorbeeld de WMO; er vindt in principe geen zogenaamde overheveling plaats.

Huidige ondersteunende begeleiding sinds 2003
In 2003 is de huidige ondersteunende begeleiding, gericht op zelfredzaamheid én participatie, voor mensen met lichte/matige/zware beperkingen door de modernisering van de AWBZ mogelijk geworden. De toegenomen kosten van de AWBZ na 2003 zijn voor een belangrijk deel te herleiden tot de verruimde mogelijkheden van de afgelopen 5 jaar. Die toename is al langer zichtbaar maar tot nu toe op zijn beloop gelaten.

Er is absoluut geen sprake van oneigenlijk gebruik van de voorzieningen, maar ze worden naar het oordeel van de staatssecretaris te veel gebruikt. Als deze mensen het vóór 2003 konden redden zonder begeleiding dan moet dat nu ook kunnen, is de redenering van Bussemaker. Sterker nog, Bussemaker is van mening dat de huidige "ruime" mogelijkheden slecht zijn voor de groep van waarschijnlijk 70.000 mensen: hen wordt te veel de eigen verantwoordelijkheid ontnomen.

Veel te kort dag
Op 30 oktober a.s. behandelt de Tweede Kamer de voorstellen van Bussemaker. Dat is slechts twee maanden voor invoering van de maatregelen. In de voorstellen geeft Bussemaker eerlijk aan dat nu niet al inzichtelijk is te maken wie er wel en niet effect van de maatregelen zullen ondervinden. Iemand van wie de indicering op 15 januari 2009 afloopt, heeft nu nog geen flauw idee of zijn ondersteunende begeleiding voortgezet wordt of niet. Laat staan dat hij aanleiding heeft om reeds nu mantelzorgers en vrijwilligers te mobiliseren om zijn nu nog betaalde ondersteuners te kunnen vervangen. Het is trouwens sterk te betwijfelen of een belangrijk deel van de mensen die de ondersteuning gaat kwijtraken wel in staat is om onbetaalde hulptroepen gemobiliseerd te krijgen. Staat deze groep niet juist bekend om een heel gebrekkig sociaal netwerk? Is hun probleem niet juist dat ze onvoldoende zelfredzaam zijn en niet in staat zijn hun eigen verantwoordelijkheid te nemen?

Ook de verstrekkers van de begeleidende ondersteuning (zorgaanbieders) hebben nog geen flauw idee hoeveel personeel zij over een paar maanden geen werk meer kunnen bieden. Zorgboerderijen weten nog in de verste verte niet hoe hun cliëntenkring er in 2009 en 2010 uit zal gaan zien en hoe het zal zijn met de toekomstige levensvatbaarheid van hun zorgboerderijen.

Aan de gemeentes zullen de gevolgen niet voorbij gaan
En dan hebben we het nog niet over de gemeenten die uit hoofde van hun WMO-taak geroepen zijn om de participatie te bevorderen, maar niet weten hoeveel huidige ABWZ-mensen vanaf 1 januari 2009 ook een beroep gaan doen op de gemeente. Laat staan dat er vanuit het rijk een overheveling plaats vindt van gelden t.b.v. die participatie die het kloppend hart van de WMO is. Mag de gemeente het WMO-loket voor hen op slot doen?

Voorkomen van intramuralisering (want dat kost nog meer geld)
Het kabinet wil alleen nog maar begeleiding geven daar waar het gevaar dreigt dat iemand zonder de gewenste begeleiding niet meer thuis kan wonen en in een instelling terecht komt. De staatssecretaris vindt in feite dat een oudere met beginnende dementie best zonder dagbesteding (in een verpleeghuis of op een zorgboerderij) kan en maar rustig thuis moet blijven. En dat deze lichtdementerende warempel wel in staat is om voldoende zelfredzaam te zijn om alles op rolletjes te laten verlopen. Of dat er een partner/mantelzorger is die wel in staat is om de zorg weer voor 24 uur per dag op zich te nemen. (hoezo overbelaste mantelzorgers?)

Waar haalt de staatssecretaris al die extra mantelzorgers en vrijwilligers vandaan ?
De staatssecretaris gaat er in feite van uit dat er in Nederland nog een overvloed is aan mantelzorgers en vrijwilligers die de betreffende 70.000 vragers van begeleiding er nog wel even bij kunnen hebben.

De staatssecretaris gaat er ook vanuit dat er in het onderwijs, zorginstellingen, de jeugdzorg en de gemeente genoeg rek zit om de (tijdelijk?) toenemende vraag naar ondersteunende begeleiding te kunnen opvangen.

Zonder helder zicht op gevolgen geen nieuwe maatregelen

• Waarom zou de staatssecretaris het jaar 2009 niet gebruiken om eerst iedereen te herindicerenwaardoor zij zich een helder beeld kan vormen over de gevolgen en dan pas te besluiten over passende maatregelen?
• Waarom neemt de staatssecretaris het risico dat andere domeinen, zoals b.v. de gemeente en het onderwijs, onvoorbereid en onvoldoende geëquipeerd de problemen niet adequaat kunnen oppakken?
• Hoe haalt de staatssecretaris het in haar hoofd te denken dat een oudere met beginnende dementie, om dat voorbeeld nog maar even vast te houden, die van de ene op de andere dag van b.v. 16 uur dagbesteding ineens terugvalt op nul zich onmiddellijk aan de nieuwe situatie zou kunnen aanpassen, als er ooit al van aanpassing sprake zou kunnen zijn?
• Waar baseert de staatssecretaris haar visie op dat gezinnen meer zelf (dus zonder ondersteunende begeleiding) moeten zorgen voor het opgroeien van hun kinderen (hoe van harte ik die visie ook deel) terwijl juist steeds meer duidelijk wordt dat veel ouders het alleen niet redden. (waar is het succes van b.v. Home Start anders aan te danken?)
• Blijkt uit het feit dat begeleiding in principe alleen wordt toegekend als opname in een zorginstelling dreigt dat niet het welbevinden van de kwetsbare mens centraal staat maar het probleem van de financiering van dat welbevinden?
• Waarom kan niet als eerste en voorlopig enige maatregel het systeem van eigen bijdrage naar draagkracht op 1 januari 2009 worden ingevoerd voor alle ondersteunende begeleiding waardoor de door de staatssecretaris gewenste eigen verantwoordelijkheid wordt bevorderd en mogelijk het beroep op de ondersteunende begeleiding enigszins wordt beperkt?

Ik geloof, maar niet in sprookjes
Ik roep de leden van de Tweede Kamer op om 30 oktober a.s. realistisch en kritisch te kijken naar de AWBZ-plannen van het kabinet. Een kabinet dat zich bij deze maatregelen weinig gelegen lijkt te laten liggen aan de zorgvragers, zorgaanbieders en de gemeenten die ruim 2 maanden voor invoering volstrekt niet weten waar ze aan toe zijn.

Ik zou wel eens willen weten of de leden van de Tweede Kamer net als de staatssecretaris geloven in het sprookje dat iemand na jaren van ondersteunende begeleiding van de ene op de andere dag weer geheel zelfredzaam wordt.

Drs. L.A. Verweij,
wethouder in Barneveld